صادرات چای

چای

کشت و صنعت چای در ایران قدمتی صد ساله دارد؛ اگرچه مصرف چای در ایران، بر پایه ی روایت های مستشرقین و جهانگردان (همانند پیترو دلاواله و دوک هلشتاین) به سده ی هفدهم میلادی یعنی دوره ی صفویه بر می گردد، اما براساس اسناد و مدارک موجود، نخستين بار در سال 1262 خورشیدی، برابر با پادشاهی ناصرالدين شاه قاجار، شخصی به نام حاج محمد حسين اصفهانی کشت چای را در ايران آغاز نمود، اما به دلیل نامعلوم موفق نشد، تا اینکه در سال 1278، محمد میرزای چایکار (کاشف السلطنه) (1244-1308)، که در آن زمان ژنرال کنسول ايران در هند بود با کار و تلاش در مزرعه های چاي در هند موفق شد راه و روش چايکاری را بياموزد.

چای در ایران

محمد میرزای چایکار تعدادی نهال چای را از هندوستان به ایران آورد و در زمینی واقع در لاهیجان کشت نمود. پس از آن، مظفر الدین شاه امتیاز کشت چای در تمام نقاط ایران را به او واگذارد. وی با توجه به همانند بودن آب و هوای شمال ایران و هندوستان کوشش کرد در منطقه ی لاهیجان و اطراف آن، کشت چای را توسعه بخشد. کاشف السلطنه توانست کشت و صنعت چای را در ایران بنیان گذارد و دین خود را به این مرز و بوم ادا کند .

اکنون آرامگاه کاشف السلطنه، به عنوان موزه در لاهیجان پایدار است و مورد بازدید علاقه مندان به این صنعت قرار دارد.

اکنون پس از سالیان، چای به نوشیدنی اصلی مردم تبدیل شده به گونه ای که چای در همه  مراسم ها و در همه ی شهرها و روستاها جایگاه خود را دارد. مردم حتی به هنگام مسافرت، در کنار تمام ضروریات سفر، وسایل تهیه ی چای را نیز به همراه دارند.

غالبا ایراد می گیرند که چای ایرانی فاقد رنگ و طعم خوب است ، غافل از اینکه باید بدانیم برای آزاد شدن آنزیم های مفید چای (دم کشیدن) 10 الی 15 دقیقه زمان لازم است و زود رنگ گرفتن و طعم دار شدن، نشان ای از مرغوبیت چای نیست بلکه بیانگر افزودنی هایی است که بعضا زیان آور هم می باشند.

ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولید کنندگان چای در دنیا بخش عمده ای از چای خود را مصرف نکرده و با قیمت ارزان به خارج ارسال میکند که بعد از مخلوط شدن با چای خارجی و افزوده شدن انواع طعم، اسانس و رنگ های شیمیائی دوباره به داخل کشور باز می گردد.

این چای بلافاصله بعد از دم کشیدن خوش رنگ و معطر می شود، اما اگر ساعتی در قوری یا استکان باقی بماند رنگ خود را از دست داده و به کناره های استکان یا قوری جرم و لعاب می بندد.

متاسفانه ذائقه مصرف کنندگان ایرانی هم به چای معطر خارجی عادت کرده که ضروری است برای حفظ سلامت خود آن را تغییر دهند.

نحوه صحیح دم کردن چای

پس از شستن چای و ریختن آن در قوری گرم شده، آب جوش را به آن افزوده و روی سماور یا کتری قرار دهید؛ پس از گذشت حدود 15 دقیقه چای آرام آرام دم کشیده و بوی آن متصاعد می شود. شایان ذکر است که بهترین زمان مصرف چای تا یک ساعت پس از دم کشیدن می باشد. البته دقت فرمایید که چای خریداری شده با نام ایرانی حتما فاقد اسانس و عطر مصنوعی باشد. برای مشخص شدن این مسئله، ابتدا چای را بعد از دم کردن در داخل استکان یا لیوان ریخته و اجازه دهید ساعتی بگذرد، اگر تغییر رنگ دهد و کدر شود معلوم می شود که چای خالص نیست و باید چایی که فاقد اسانس و عطر مصنوعی است تهیه کنید.

خواص چای سیاه

در ادامه به برخی از خواص مهم و پر اهمیت چای سیاه اشاره شده است:

• کافئین و تانین موجود در چای برای دستگاه عصبی آرام بخش می باشند.
• تئوفیلین ساختاری مانند کافئین دارد که در چای سبز و سیاه موجود است، شل کردن عضلا‌ت، افزایش دهنده جریان خون در کلیه‌ها، افزایش انقباض پذیری و کارایی عضلا‌ت قلب، تنظیم ضربان قلب، کاهش فشار خون و اثرات التهابی.
• کاتچین در چای سبز و سیاه وجود دارد اما در چای سبز بیشتر است، این ماده ضد سرطان، کاهش دهنده چربی بدخون و ضد ویروس است و از افزایش قند خون جلوگیری می کند.
• فلوراید و فلووانوئید که سبب استحکام دندان است و از ایجاد بوی‌ بددهان پیشگیری می کند.
• ویتامین های B کمپلکس C، و E نیز در چای وجود دارد.
• ویتامین C که کاهش دهنده اضطراب است و علا‌ئم سرماخوردگی را برطرف می کند .
• ویتامین ب کمپلکس و ویتامین A نیز سبب بهبود سوخت و ساز بدن می شود.
• رفع خواب آلودگی، تقویت نیروی فکر، گوارش بهتر غذا و کاهش علا‌ئم میگرن از دیگر خواصل مهم چای است.

خواص چای سبز

مصرف چای سبز می‌تواند از بروز بیماری‌های قلبی عروقی جلوگیری كند. مصرف روزانه 5 فنجان یا بیشتر از این چای می‌تواند تا 61 درصد از بروز بیماری‌های قلبی بكاهد. وجود رادیكال‌های آزاد در سرخرگ می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های قلبی عروقی شود. در حالی‌كه كاتچین موجود در چای سبز قادر است از پوشش درونی سرخرگ در برابر رادیكال‌های آزاد محافظت كرده و به این وسیله از بروز بیماری‌های قلبی جلوگیری كند. در ژاپن با وجود اینكه استعمال سیگار بسیار رایج و معمول است اما كم‌ترین آمار بیماری‌های قلبی در آنها گزارش شده است.

همچنین از آنجائی‌كه چای سبز موجب كاهش كلسترول بد (LDL) ، تری‌گلیسیرید و فیبرینوژن (پروتئینی در خون كه در شكل‌گیری لخته خون نقش دارد.) می‌شود، به این وسیله قادر است آرترواسكلروز (سخت شدن سرخرگ‌ها) را مهار كند.

كاهش تری‌گلیسیرید

كاتچین موجود در چای سبز،‌ فعالیت آنزیم لیپاز (آنزیم مسئول هضم چربی‌ها) پانكراس (لوزالمعده) را مهار می‌كند. در نتیجه، شكسته شدن چربی و تبدیل آن به اجزای قابل جذب با سرعت بسیار كمی صورت می‌گیرد. با توجه به اینكه افزایش تری‌گلیسیرید خون بعد از مصرف هر وعده غذایی یك ریسك فاكتور در بروز بیماری‌های قلبی است، مصرف یك فنجان چای سبز در بین وعده‌های غذایی روشی مناسب در كاهش تری‌گلیسیرید خون است.

ضدانعقاد

چای سبز منجر به رقیق شدن خون شده و از لخته شدن خون جلوگیری می‌كند. با مصرف گوشت و روغن‌های غیر اشباع گیاهی مثل روغن ذرت و سویا،‌ تركیباتی در بدن ایجاد می‌شود كه منجر به ایجاد پلاك‌های خونی می‌شود. در حالی كه با مصرف چای سبز می‌توان از ایجاد لخته‌های خونی جلوگیری كرد.
نكته دیگر این است كه معمولا بعد از حمله قلبی،‌ پروتئین‌هایی در بدن تولید می‌شود كه منجر به مرگ سلولیمی‌شوند. در حالی كه كاتچین موجود در چای سبز فعالیت این پروتئین را بلوكه و متوقف كرده و به این وسیله سكته‌های مغزی و قلبی را به حداقل رسانده و سرعت بهبود را افزایش می‌دهد.

كاهنده فشارخون

مصرف نیم تا 5/2 فنجان چای سبز در روز احتمال بروز پرفشاری خون را تا 64 درصد كاهش می‌دهد. در حالی‌كه مصرف بیش از 5/2 فنجان در روز،‌از بروز این بیماری تا 56 درصد می‌كاهد. بنابراین روزانه مصرف‌4 فنجان چای سبز توصیه می‌شود.

جلوگیری از دیابت 

معمولا با افزایش سن، قندخون هم كم‌كم بالا می‌رود،‌ خصوصا اگر به رژیم غذایی خود توجه كافی نداشته باشیم، وزن به مرور زمان بالا رفته و به دنبال آن احتمال بروز دیابت نوع 2 هم افزایش می‌یابد. مصرف روزانه 5 فنجان چای سبز می‌تواند از بروز دیابت جلوگیری كند. چای سبز قادر است از عوارض ناشی از دیابت همچون آب مروارید و بیماری‌های كلیوی هم به طرز معجزه‌آسایی جلوگیری كند. اما چای سبز چطور قادر به كاهش قندخون است؟ به نظر می‌رسد، ‌اصلی‌ترین مكانیسم، ‌مهار كردن فعالیت آنزیم آمیلاز بزاق و روده (آنزیم مسئول هضم نشاسته) است. با مهار شدن فعالیت این آنزیم،‌ نشاسته با سرعت بسیار آهسته‌ای می‌شكند و در نتیجه قندخون با سرعت كمی بالا می‌رود. مصرف چای به همراه یك وعده غذایی سرشار از كربوهیدارت منجر به كاهش سرعت رها شدن گلوكز و كاهش جذب آن می‌شود و به این وسیله از ترشح انسولین جلوگیری می‌كند.
همچنین چای سبز قادر است جذب روده‌ای گلوكز و چربی را كاهش دهد و به این وسیله منجر به كاهش وزن در فرد می‌شود. وزن افرادی كه چای سبز مصرف می‌كنند 10 تا 81 درصد كمتر از افرادی است كه چای سبز مصرف می‌كنند.

دیگر فواید

چای سبز قادر است از بروز سرطان جلوگیری كند. میزان شیوع سرطان‌هایی چون؛ پستان،‌ كولون، ‌پوست، پانكراس و معده در بین افرادی كه چای سبز می‌نوشند، بسیار كمتر است. در ژاپن با وجود بالاترین آمار در استعمال سیگار كمترین مقدار سرطان ریه در آنها مشاهده شده است. مطالعات حاكی از آن است كه مصرف بیشتر چای سبز با كاهش بروز سرطان سینه ارتباط دارد. چای سبز همچنین قادر است كبد را سم‌زدایی كرده و از تجمع چربی در كبد جلوگیری كند. چای سبز نقص و كمبود استروژن را در دوران یائسگی جبران كرده و از پوكی استخوان جلوگیری می‌كند. در نهایت اینكه چای سبز منجر به ایجاد آرامش روح و روان شما می‌شود و در نتیجه مصرف عصرانه آن برای رفع خستگی توصیه می‌شود.
برای تازه و معطر ماندن چای سبز بهتر است آن را در ظرفی تیره ریخته و در كابینتی به دور از نور و رطوبت قرار دهید. برای هر نفر یك قاشق مرباخوری چای سبز را در قوری ریخته و به ازای هر قاشق یك لیوان آب با دمای 80 درجه (از آب جوش كمی خنك‌تر) به آن اضافه كرده در قوری را گذاشته و پس از 6 تا 7 دقیقه می‌توانید آن را مصرف كنید. یادآوری این نكته ضروری است كه چای سبز مانند چای سیاه احتیاجی به دم كردن ندارد.

چای سفید

هم اکنون چای سفید، تولید پایین و قیمت بالایی دارد. برگ های این چای در اصل جوانه های کرک دار نقره ای رنگ گیاه چای است که قبل از آن که به طور کامل باز شود، چیده و چون تخمیر یا فرآوری نمی شود، تمام خواص خود را حفظ کرده و در مقایسه با چای سبز کافئین کمتری دارد، ولی بیشترین مقدار آنتی اکسیدان را دارد و در حفاظت از بدن در برابر بیماری ها موثرتر بوده و از نظر خواص دیگر از چای سبز قوی تر است. مزه این چای از سایر چای ها لطیف تر و ملایم تر بوده و به دلیل «تئین» (ماده ای شبیه به کافئین) برخلاف چای سیاه اغلب اعتیادآور نیست.

چای ترش

به چای ترش، چای مکه یا چای قرمز هم می گویند. این چای با چای سفید، سبز و سیاه هم خانواده نیست. معروفیت اصلی این چای ترکیبی در آن است که سبب کاهش فشارخون می شود. همچنین می تواند قند خون را کنترل کرده، موجب تمدد اعصاب و جریان بهتر خون شود، از حرارت کبد بکاهد و به سبب ویتامین C ، مقوی سیستم ایمنی بدن است. اما آیا این چای لاغر می کند؟ واقعیت این است که چای قرمز، حاوی ماده ای است که می تواند از جذب کربوهیدرات بکاهد، اما نمی تواند به تنهایی سبب لاغری شود. این چای در کنار رژیم غذایی و تحرک می تواند یک نوشیدنی رژیمی و کم کالری باشد.

نکته مهم آن که زنان باردار، شیرده، افرادی که قصد بارداری دارند، کسانی که از قرص ضدبارداری استفاده می کنند و زنان یائسه ای که تحت هورمون درمانی هستند، باید با نظر پزشک از این چای استفاده کنند؛ چرا که این چای سطح استروژن بدن را دستخوش تغییرات می کند. همچنین افرادی که قند و فشار خون پایینی دارند باید در مصرف این نوشیدنی احتیاط کنند تا دچار رخوت و سستی نشوند.

چای اولانگ

یکی از گونه‌های بسیار خوش‌طعم چای، چای اولانگ است که بیشتر در رستوران‌های چینی سرو می‌شود.

چای اولونگ از گیاه Camellia sinensis  گرفته می‌شود. در حقیقت تمام چای‌ها مانند چای سبز، چای سیاه و چای اولانگ همگی از یک گیاه مشخص با نام کاملیا سیننسیس گرفته می‌شوند و اگر از گیاه دیگری باشند دیگر به آن‌ها عنوان چای اطلاق نمی‌شود.

تفاوت چای سبز و چای اولانگ در فرآیند تولید آن‌ها می‌باشد. تمام چای‌ها وقتی برداشت می‌شوند سبز رنگ هستند. برگ‌های سبز چای حرارت داده می‌شوند تا اکسیداسیون در آن‌ها انجام شود. اکنون باید برگ‌ها خشک شوند. با یک بار خشک شدن، به علت از بین رفتن ساختار سلولی، این برگ‌ها پیچ می‌خورند. در این مرحله چای سبز ایجاد شده است؛ اما برگ‌هایی که قرار است چای اولونگ را ایجاد کنند در موقعیت کنترل شده‌ای محافظت می‌شوند تا دوباره اکسیداسیون صورت گیرد. این برگ‌ها شکسته یا پیچ خورده نمی‌شوند و ساختار سلولی آن‌ها دست‌نخورده باقی می‌ماند. شاید بتوان گفت چای اولانگ همان چای سبز است که یک مرحله اکسیداسیون بیشتر دارد و با دقت بیشتری نسبت به فرآیند تهیه آن برخورد می‌شود. چای اولانگ قدمتی 400 ساله در سرزمین چین دارد و از اهمیت بسیاری در نزد چینی‌ها برخوردار است. نام‌گذاری این چای به نام اولانگ هم به همین علت صورت گرفته است؛ زیرا اولانگ در زبان چینی به معنای اژدهای سیاه می‌باشد و در فرهنگ چینی اژدها حیوانی خوش‌یمن است و چون این چای فواید بسیاری برای سلامتی آن‌ها داشته است و خوشبختی را برایشان به همراه داشته است؛ این نام را برای آن برگزیدند.

طی تحقیقی که در کشور چین در سال 1998 بر روی زنان صورت گرفت مشخص شد که مصرف مداوم چای اولانگ برای مدت 6 هفته، باعث کاهش وزن بدن می‌شود. در این مطالعه افزایش اکسیداسیون چربی‌ها فوق‌العاده بود.

آماده‌سازی چای اولانگ 

برای تهیه چای اولانگ باید 1 و نیم قاشق چای‌خوری از این چای را در یک فنجان آب جوش بریزید؛ و برای مدت 3 دقیقه دم کنید.

ارزش تغذیه‌ای چای اولانگ

چای اولانگ سرشار از ویتامین‌ها و املاحی چون: کلسیم، منیزیم، مس، کاروتن، سلنیم، پتاسیم، اسیدفولیک، نیاسین آمید، ویتامین A، ویتامین C، ویتامین K و ویتامین‌های گروه B می‌باشد.

همچنین سرشار از ترکیبات پلی‌فنلی است که خواص آنتی‌اکسیدانی دارند.

خواص چای اولانگ

در ادامه به برخی از خواص چای اولانگ اشاره شده است:

چای اولانگ و پیشگیری از سرطان

پلی‌فنل‌ها مواد شیمیایی هستند که گیاهان برای در امان ماندن از آسیب‌های ناشی از فتوسنتز در سلول‌هایشان تولید می‌کنند. این پلی‌فنل‌ها ترکیبات آنتی‌اکسیدانی هستند که اثرات بسیار مفیدی برای بدن دارند و باعث کاهش ریسک ابتلا به سرطان می‌شوند.

تحقیقات نشان می‌دهد مصرف‌کنندگان چای کمتر از سایر افراد به سرطان پوست مبتلا می‌شوند. همچنین پلی‌فنل‌های موجود در چای اولانگ از رشد سلول‌های سرطانی در معده می‌کاهند. این پلی‌فنل‌ها علاوه بر محدود کردن فعالیت سلول‌های سرطانی، مانع از تشکیل ترکیبات نیتروز (که سرطان‌زا می‌باشند) می‌شوند.

پلی‌فنل‌ها مواد شیمیایی هستند که گیاهان برای در امان ماندن از آسیب‌های ناشی از فتوسنتز در سلول‌هایشان تولید می‌کنند. این پلی‌فنل‌ها ترکیبات آنتی‌اکسیدانی هستند که اثرات بسیار مفیدی برای بدن دارند و باعث کاهش ریسک ابتلا به سرطان می‌شوند.

اثرات کاهش وزن چای اولانگ

برای کاهش وزن دو مکانیسم وجود دارد:

1. افزایش انرژی مصرفی. کافئین یکی از محرک‌های اصلی کاهش وزن است که در انواع چای به وفور یافت می‌شود. کافئین متابولیسم (بالأخص متابولیسم چربی‌ها) را افزایش می‌دهد؛ یعنی در حقیقت باعث افزایش انرژی مصرفی می‌شود.
2. محدود کردن جذب درشت مغذی‌ها (بالأخص چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها). چای اولانگ جذب چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها را محدود می‌کند و منجر به کاهش وزن می‌شود.

چینی‌ها از زمان‌های بسیار دور معتقد بودند که چای اولانگ وزن را در محدوده طبیعی حفظ می‌کند و اضافه‌وزن را کاهش می‌دهد.

طی تحقیقی که در کشور چین در سال 1998 بر روی زنان صورت گرفت مشخص شد که مصرف مداوم چای اولانگ برای مدت 6 هفته، باعث کاهش وزن بدن می‌شود. در این مطالعه افزایش اکسیداسیون چربی‌ها فوق‌العاده بود. مصرف چای اولونگ باعث می‌شود که بدن چربی‌ها را به منظور تولید انرژی بسوزاند.

بعد از 6 هفته مصرف چای اولانگ 64 درصد افراد چاق و 66 درصد افراد مبتلا به اضافه‌وزن بیش از 1 کیلوگرم وزن کم کردند و 22 درصد افراد شرکت‌کننده بیش از 5/3 کیلوگرم وزن کم کردند.

تضمین سلامت پوست با چای اولانگ

در مطالعه‌ای که در سال 2001 صورت گرفت، 54 درصد از افرادی که به طور مستمر از چای اولانگ استفاده می‌کردند بعد از 6 ماه علائم بیماری‌های پوستی در آن‌ها برطرف گردید. مصرف 3 فنجان چای اولانگ در طی روز برای افراد مبتلا به اگزما موثر است و اثرات آن در کمتر از یک هفته نمایان می‌شود. پلی‌فنل‌ها به عنوان ترکیبات ضدحساسیت عمل می‌کنند و برای تسکین مشکلات پوستی مانند درماتیت، اگزما، راش‌های پوستی و … مناسب می‌باشند.

ترکیب چای اولانگ با داروهای کاهنده قند خون به بهبود قند خون کمک می‌کند و همچنین از افت ناگهانی قند خون جلوگیری می‌نماید.

چای اولانگ و سلامت استخوان

آنتی‌اکسیدان‌های موجود در چای اولانگ دندان‌ها را در برابر تخریب محافظت می‌کنند. همچنین برای تقویت ماهیچه‌ها و استخوان‌ها مناسب می‌باشند. تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که برای مدتی بیشتر از 10 سال از چای اولانگ استفاده کرده‌اند کمتر از سایر افراد توده ماهیچه‌ای‌شان را بر اثر سن از دست داده‌اند.

کنترل دیابت با چای اولانگ

طی تحقیقی که در سال 2003 بر روی افراد مبتلا به دیابت نوع 2 صورت گرفت، میزان کاهش قند خون بر اثر استفاده مداوم از چای اولانگ بررسی شد. در طول این تحقیق بیماران دیابتی در طول روز میزان 5/1 لیتر از چای اولانگ مصرف می‌کردند و این کار را تا 30 روز ادامه دادند. نتایج این تحقیق نشان داد که ترکیب چای اولانگ با داروهای کاهنده قند خون به بهبود قند خون کمک می‌کند و همچنین از افت ناگهانی قند خون جلوگیری می‌نماید.

چای اولانگ و بیماری‌های قلبی

در تحقیقی که در سال 2010 منتشر شد نشان داد که مصرف چای اولانگ با کاهش مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی در ارتباط است. در این تحقیق که بر روی افراد 40 – 79 ساله انجام گردید. چای اولانگ به دلیل دارا بودن آنتی‌اکسیدان‌های فراوان باعث حفظ سطح کلسترول در محدوده نرمال شد.

اثرات دیگر چای اولانگ بر سلامتی

• پیشگیری از پیری پوست.
• پیشگیری از بیماری‌های قلبی و فشارخون بالا
• تسکین استرس‌های فیزیکی و ذهنی
• بهبود عملکردهای ذهنی و حفظ هشیاری
• ضدعفونی‌کننده، پاک‌کننده غیر سمی و ضد عرق
• درمان اختلالات هضمی و گوارشی
• تقویت سیستم ایمنی و بهبود اختلالات التهابی

عوارض مصرف بیش از حد

ذکر این نکته ضروری است که چای اولانگ دارای مقادیر فراوانی کافئین، تئوفیلین و تئوبرومین است که ممکن است محرک سیستم عصبی باشند. از اثرات مصرف مقادیر زیادی کافئین؛ سردرد، احساس خواب‌آلودگی، اضطراب، اسهال، سوزش سر دل، ضربان قلب نامنظم، افزایش ضربان قلب و بدتر شدن علائم اولسر می‌باشد؛ و مصرف مقادیر بیش از حد مجاز مشکلاتی چون: دیابت، سندرم روده تحریک‌پذیر، فشارخون بالا، بیماری قلبی و … را به همراه دارد. مصرف مقادیر فراوانی چای اولانگ باعث دفع کلسیم می‌شود؛ و برای بیماران مبتلا به استئوپروز فرآیند تخریب استخوان را تسریع می‌بخشد. با اینکه سایر عناصر موجود در چای اولانگ برای این بیماری مفید است، اما مصرف مقادیر فراوانی از آن برای بیماران مبتلا به پوکی استخوان مناسب نمی‌باشد.